Het bedenken en ontwikkelen van personages: zo doe je dat

Foto van een personage die in een gondel zit en om zich heen kijkt

De personages (de protagonist, de antagonist en de bijfiguren) zijn de drijvende kracht achter verhalen. Een goed geschreven verhaal bevat geloofwaardige personages die iets meemaken en – belangrijker nog – een bepaalde ontwikkeling doormaken. Maar hoe bedenk je een personage?

En vervolgens: hoe ontwikkel je dit personage zo dat hij of zij geloofwaardig is voor de lezer? 

 

Het vertrekpunt

Het bedenken van een personage kan op allerlei manieren. Het is mogelijk een (goede) bekende of zelfs jezelf als vertrekpunt te kiezen. Je kan er ook voor kiezen om ter inspiratie boeken te lezen, Netflix-series te kijken of je ogen goed open te houden op straat en in het openbaar vervoer. Ook kun je een personage samenstellen op basis van eigenschappen van verschillende mensen (dit wordt sampelen genoemd).

Heb je al een verhaalidee, dan is het goed om van hieruit een personage te gaan ontwikkelen, zodat het personage in staat zal zijn het verhaal vooruit te helpen. Wanneer je bijvoorbeeld met het idee loopt om een professor aan de universiteit een moord te laten plegen, is het misschien niet zo’n goed idee om hem Sjonnie te noemen en heel volks te laten praten.

 

De naam van je personage

De naam van je personage is een belangrijk middel om bij de lezer direct een bepaald beeld op te roepen. Het zou misschien niet zo moeten zijn, maar wanneer je personage Debby heet, ziet de lezer iemand anders voor zich dan bij Maria. En denk maar eens aan Mohammed versus Jan. Hoewel het zeker mogelijk is en juist interessant kan zijn om hiermee te spelen, door een naam te kiezen die op het eerste gezicht totaal niet bij het personage lijkt te passen, moet je dit alleen doen als dit een bewuste keuze is. En als je in staat bent je personage, ondanks zijn of haar bijzondere naam, geloofwaardig over te laten komen.

Wanneer je geen inspiratie hebt, kan het handig zijn om online namentools te raadplegen. Hier kun je ook achter de betekenis van namen komen. Het kan aardig zijn om een naam voor je personage te kiezen die ook qua betekenis overeenkomt met zijn of haar karakter of rol in het verhaal.

Het komt voor dat schrijvers direct de naam van hun personage weten, zonder enige twijfel. Dan is dit simpelweg hoe het personage heten moet, tenzij er heel goede redenen (in het verhaal) zijn om hier uiteindelijk toch vanaf te wijken.

 

Het uiterlijk van je personage

Ook het uiterlijk van je personage is een belangrijk middel om een beeld bij de lezer op te roepen. Het is niet nodig om het uiterlijk van je personage uitputtend te omschrijven; laat de lezer vooral wat ruimte om het zelf in te vullen. Maar enkele goed gekozen details (kleine rimpeltjes rond de ogen of juist diepe groeven rondom de mond) kunnen al een heel verhaal vertellen over de persoon in kwestie.

Ook voor het bedenken van het uiterlijk van je personage kan het handig zijn om inspiratie op te doen in de trein of in een drukke winkelstraat. Ga eens zitten met een notitieboekje of een laptop en schrijf op wat je ziet. Beperk je hierbij vooral niet tot de kleur van iemands haren, maar kijk eens goed naar de details: de lengte van vingers, de precieze vorm van een oor. Ook de kleding die mensen dragen kan veelzeggend zijn. Noteer eens voor jezelf wat mensen dragen en wat voor beeld dit bij jou oproept over hen als persoon: hebben ze werk, zo ja, wat voor werk? Zijn ze gelukkig? Zijn ze blij met hun uiterlijk, of proberen ze hun lichaam te verbergen? Vraag je telkens af waar je dit aan denkt te kunnen zien.

 

Het karakter van je personage

Wanneer je ervoor hebt gekozen jezelf of een dierbare het vertrekpunt voor je personage te laten zijn, is het relatief eenvoudig de karaktereigenschappen voor dit personage in te vullen. Let hierbij wel op dat je een personage niet precies hetzelfde uiterlijk en dezelfde karaktereigenschappen meegeeft als de persoon die voor dit personage de inspiratiebron vormt, tenzij je hier bewust voor kiest natuurlijk.

Wanneer je personage gebaseerd is op een vage bekende, een willekeurige persoon op straat of (voor zover dit mogelijk is) volledig ontspruit aan je eigen fantasie, is het lastiger om de karaktereigenschappen in te vullen. Maar het is wel degelijk heel belangrijk om te weten hoe je personage in elkaar steekt, omdat zijn of haar reactie op een in het verhaal ontstane situatie geloofwaardig moet zijn voor de lezer. Wanneer je je personage niet goed ‘kent’, is het vrijwel onmogelijk om hem of haar op een geloofwaardige manier te laten reageren.

 

Leer je personage kennen

Maar hoe doe je dit, je personage leren kennen? Hier zijn verschillende manieren voor. Je kunt je personage vragen stellen. Hiervoor zijn online allerhande vragenlijsten te vinden (zoals de vragenlijst van Proust), maar je kunt natuurlijk ook zelf een vragenlijst maken. Vragen die je het personage stelt zijn bijvoorbeeld: 

  • Waar woon je?

  • Waar kom je vandaan?

  • Wat is je fijnste jeugdherinnering?

  • Hoe is de relatie met je ouders?

  • Welke karaktereigenschap van anderen verdraag je slecht?

Het voelt misschien gek om op die manier te ‘praten’ met een personage dat je zelf verzonnen hebt, maar het is wel degelijk een goede manier om meer over hem of haar te weten te komen. De antwoorden zullen namelijk het karakter van je personage openbaren, zodat je bij het schrijven van het verhaal ook aan kunt voelen hoe je personage op een bepaalde situatie zal reageren.

Een andere mogelijkheid is het aanleggen van een karakterdossier. Per personage noteer je daarin voor jezelf alle uiterlijke kenmerken, leeftijd, belangrijke gebeurtenissen in het verleden, relatiestatus, etniciteit, grootste angst, maar ook grootste wens. Ook hier geldt dat je zelf bepaalt wat je allemaal weten wilt over je personage en hoe gedetailleerd je dit vastlegt. Bij het schrijven van je verhaal kun je altijd teruggaan naar het karakterdossier om te toetsen of wat een personage doet of zegt nog strookt met wat je over hem of haar ‘weet’. 

Sommige schrijvers kiezen ervoor de karakters volledig in hun hoofd te laten ontstaan. Zij leggen geen dossiers over hun personages aan en laten hen geen vragen beantwoorden. Vooral beginnende schrijvers lopen met deze werkwijze het risico dat personages gedrag gaan vertonen of dingen zeggen die (onbedoeld!) inconsequent zijn.

 

 
 
 

Gratis online videocursus roman schrijven

Leer stap voor stap hoe je een roman schrijft. Laagdrempelig, overal toegankelijk en helemaal gratis.

Meer informatie

Schrijfplaats nieuwsbrief

Ik stuur regelmatig een nieuwsbrief met schrijftips, nieuwtjes uit mijn schrijversleven of gewoon over dingen die me bezighouden.