Optreden als schrijver

Een unieke kans om je verhalen, ideeën en emoties te delen met een publiek.

Als schrijvers vertrouwen we op de kracht van woorden op papier. Maar wat als die woorden ook kunnen resoneren in een zaal vol luisteraars? Je kunt als schrijver bijvoorbeeld voorlezen uit eigen werk, een lezing geven of geïnterviewd worden.

Voor veel schrijvers roept het idee om voor een groep te spreken aanvankelijk angst en onzekerheid op. En misschien denk jij nu ook: o nee, mij niet gezien. Maar het heeft ook veel voordelen om het wel te doen!

• Mijn recente optreden

• Waarom optreden?

• Voorbereiden op je optreden

• De dag van het optreden

• Na het optreden

---

Mijn recente optreden

Onlangs was ik te gast bij de Indische Literaire Salon in Nijmegen om te vertellen over mijn autobiografische roman Wat wij verzwijgen en aansluitend hierover geïnterviewd te worden. Dit boek gaat over het seksueel misbruik dat ik als kind heb meegemaakt, dus voorafgaand aan dit optreden was ik meer gespannen dan ooit.

In de aanloop ernaartoe heb ik meermaals gedacht: ik doe het niet. Ik zeg gewoon af. Maar natuurlijk kon ik dit niet maken en ergens wilde ik het ook niet. Ik vond het gewoon doodeng.

Ik hield een lezing en de zaal was muisstil. Tijdens het interview kreeg ik ook vanuit het publiek belangstellende vragen en, heel fijn, mooie complimenten. Na afloop kwamen meerdere mensen naar me toe - sommigen in tranen - om me te vertellen dat ze iets soortgelijks hadden meegemaakt, het was henzelf of een dierbare overkomen.

Direct realiseerde ik me weer wat de kracht is van zo’n ontmoeting met lezers. En was ik blij dat ik niet had afgezegd.

Want na al die tijd in mijn eentje achter mijn bureau, woorden typend in een bestand, was daar ineens een roman. Die roman kwam in de winkels terecht en mensen kochten het, lazen het - maar wat vonden ze ervan? Deed het iets met mensen?

Ja, zo werd mij na afloop van deze lezing weer duidelijk. Mijn woorden maken iets in mensen los.

Waarom optreden?

Dus ja, waarom optreden? Nou, hierom dus. Het biedt je de kans om je lezers te ontmoeten. Om te horen wat jouw werk met hen doet. Om soms ook verbaasd te staan om de dingen die zij in je boek hebben gelezen, hoewel je dit er niet (bewust) in hebt gestopt.

Het werkt natuurlijk ook andersom. Voor de lezer wordt de persoon van de schrijver een beetje onthuld.

Daarnaast kan optreden je helpen om je zichtbaarheid te vergroten. Wanneer jij optreedt in een bibliotheek of boekhandel of waar dan ook, wordt dit vaak aangekondigd in een lokale krant en op de website van de organisatie. En er komen doorgaans ook mensen naar lezingen die nog geen boek van de schrijver in kwestie hebben gelezen. Het stelt je dus in staat om een nieuw lezerspubliek aan te boren.

Ook kan het leiden tot nieuwe kansen, zoals samenwerkingen, publicaties, of zelfs optredens op grotere evenementen. Vaak ontmoet je er andere schrijvers en creatievelingen, wat je netwerk aanzienlijk kan uitbreiden.

En heb je al wel het een en ander geschreven, maar nog niets gepubliceerd? Een optreden kán je een uitgever opleveren. Je weet maar nooit wie er in de zaal zit…

Voorbereiden op je optreden

Oké, een optreden dus. Hoe vlieg je dit aan?

1. Kies je materiaal zorgvuldig: Selecteer stukken tekst die je met overtuiging kunt voordragen en die - hopelijk - iets bij het publiek teweeg brengen. Dit kunnen korte verhalen, gedichten of fragmenten zijn uit een groter werk, zoals een roman. Zorg ervoor dat het materiaal past bij de setting en het publiek. Schrijf je speciaal voor het optreden een nieuwe tekst? Ook dan kan het handig zijn om te bedenken wie er straks in de zaal zitten.

2. Oefen je presentatie: Oefening baart kunst. Oefen niet alleen je tekst, maar ook je presentatie. Let op je intonatie, tempo en lichaamstaal. Overweeg om voor een kleine groep vrienden of familie te oefenen voor extra feedback. Vind je dit (net als ik) niks? Neem jezelf dan op met je telefoon en kijk dit terug. Wie weet blijk je een hinderlijk beweeglijke rechterarm te hebben. Dan weet je dat je die tijdens je lezing enigszins in bedwang moet zien te houden, om te voorkomen dat dit afleidt van wat je vertelt.

3. Wees jezelf: Als je niet authentiek bent, prikken mensen daar al snel doorheen. Het kan maken dat je zenuwachtig of zelfs afstandelijk overkomt op je publiek. Laat je persoonlijkheid doorschijnen in je voordracht. En als die beweeglijke rechterarm van jou niet gewoon een zenuwtic is, maar echt bij jou hoort, dan laat je het gewoon gebeuren. Het publiek wil de echte jij zien, dus wees niet bang om jezelf te zijn, ook al voelt dat kwetsbaar. Zo twijfel ik er niet over dat er tijdens mijn laatste optreden af en toe een trilling te horen was in mijn stem. Van emotie. Maar dat vond ik niet erg. Ik zag namelijk aan het publiek dat het een gedeelde emotie was.

4. Ken je publiek: Probeer inzicht te krijgen in wie je publiek is. Dit helpt je om je materiaal en stijl aan te passen. Ben je bijvoorbeeld op een poëziefestival, of bij een literair café? Elk publiek heeft zijn eigen verwachtingen. Vaak weet de organisatie wel ongeveer wat voor publiek je kunt verwachten en het is helemaal niet raar om hiernaar te vragen.

5. Ken de locatie: Het is soms lastig van tevoren helemaal te weten in wat voor ruimte het optreden zal zijn, maar er is een aantal zaken dat je altijd kunt checken bij de organisatie. Zo vraag ik zelf altijd hoeveel mensen er ongeveer verwacht worden, of er een scherm is waarop ik iets kan projecteren en - heel belangrijk - of er een microfoon en katheder is. Zonder microfoon is het lastig om voortdurend voor iedereen in de zaal verstaanbaar te blijven. En zonder katheder sta je met je tekst in je handen te hannesen (tenzij je het hele verhaal uit je hoofd leert natuurlijk). Soms is het mogelijk om van tevoren een foto te krijgen, of via de website van de organisatie of sociale media zelf op te duikelen. Het geeft mij altijd rust om ongeveer te weten in wat voor ruimte ik tijdens mijn lezing zal staan.

6. Gebruik de middelen die voorhanden zijn: Als de organisatie aangeeft dat er een scherm is, maar jij hebt geen idee wat je daarop zou moeten projecteren, gebruik het dan simpelweg voor een beetje zelfpromotie. Als jouw naam tijdens je lezing voortdurend zichtbaar is, is de kans groter dat mensen deze zullen onthouden. En heb je al iets gepubliceerd? Voeg ook dit gerust toe.

De dag van het optreden

Weet dat het normaal is om nerveus te zijn. Enkele uitzonderingen daargelaten, zal eenieder die moet optreden enige zenuwen ervaren.

Spreken voor mensen vinden de meesten van ons niet fijn. De reden hiervoor stamt uit de oertijd, toen wij als mensen alleen konden overleven door samen te werken in een groep. Verstoten worden door de groep betekende de dood. Dit zorgt ervoor dat de mogelijkheid dat andere mensen jouw verhaal - en daarmee dus jou - afwijzen, in ons nog altijd voor een paniektoestand kan zorgen.

Het is dus zaak het centrale zenuwstelsel te kalmeren. Dit kun je doen door simpelweg je voeten stevig op de grond te zetten en vlak voordat je het podium op moet, een paar minuten diep en zo kalm mogelijk adem te halen. Mocht je dit zweverig vinden: allerminst, het is wetenschappelijk aangetoond en geloof me, het helpt.

Probeer je tekst vervolgens te brengen met overtuiging. Dit is jouw verhaal en als mensen daar niet in geïnteresseerd zijn, hadden ze niet moeten komen. Daarbij: er zullen misschien altijd wel een paar mensen in de zaal jouw voordracht of lezing niet zo interessant vinden. Nou, en?

Wat je wel kunt doen is je publiek bij jouw optreden betrekken. Bijvoorbeeld door vragen te stellen, reacties aan te moedigen en hierop in te spelen. Dit maakt je optreden levendiger en creëert een gemeenschappelijke ervaring.

Na het optreden

Is het achter de rug? Neem nog even de tijd om na te denken over je optreden. Dit hoeft natuurlijk niet meteen, maar is - bijvoorbeeld de volgende dag - wel nuttig om te doen. Wat ging goed? Wat zou je anders doen? Dit helpt je om te groeien en je vaardigheden verder te ontwikkelen.

Gebruik - als je dit wilt - sociale media of andere kanalen om contact te houden met je publiek en eventueel met andere schrijvers of professionals uit het boekenvak die je hebt ontmoet. Deel je ervaringen en houd hen op de hoogte van je volgende projecten.

En geniet nog even na :)

P.S.

Vergeet je niet mee te doen aan de Schrijfplaats schrijfwedstrijd? De deadline is 31 december!