Wat schrijvers kunnen leren van Morgen en morgen en morgen
Deze roman bevat tal van lessen voor schrijvers
Gabrielle Zevin’s roman Morgen en morgen en morgen, waarover ik eerder al kort iets schreef, is niet alleen een prachtig verhaal over vriendschap, ambitie en verlies. Je kunt er ook veel van opsteken over verschillende narratieve technieken.
Voor schrijvers biedt dit boek dan ook een schat aan inzichten - van het ontwikkelen van gelaagde personages en geloofwaardige dialogen tot het experimenteren met vorm en structuur.
Maar het is ook gewoon een heel mooi boek. Dus ik zou zeggen: lees het eerst eens voor de lol. En bekijk de roman pas daarna door je analytische bril.
Morgen en morgen en morgen
Het ontwikkelen van personages
De onderlinge relatie
Natuurlijke dialogen
Vorm, structuur en metaforen
Thema’s
Morgen en morgen en morgen
Flaptekst:
Op een ijskoude dag in zijn eerste jaar op Harvard stapt Sam Masur uit de metro en ziet Sadie Green. Hij roept haar naam. Even doet ze alsof ze hem niet hoort maar dan draait ze zich om. Het is het begin van een legendarische samenwerking. Sam en Sadie zijn nog geen vijfentwintig, ze zijn briljant, succesvol en beroemd vanwege hun gamedesigns. Maar dit zal ze niet beschermen tegen hun ambities of tegen de liefde.
Morgen en morgen en morgen is een opwindende en duizelingwekkende roman over vriendschap, beperking, creativiteit, en boven alles over onze behoefte aan verbinding: lief te hebben en geliefd te worden. Ja, dit is een liefdesverhaal, maar een zoals je nooit eerder hebt gelezen.
Het ontwikkelen van personages
De hoofdpersonages, Sam Masur en Sadie Green, worden door de schrijver op zo’n manier geschetst, dat zij menselijk zijn. Ze hebben sterke kanten, kwetsbaarheden en ook de nodige onhebbelijkheden. Ze maken fouten die zowel herkenbaar als frustrerend zijn. Gedurende het verhaal groeien deze twee personages - ze maken een ontwikkeling door -, niet alleen door externe gebeurtenissen, maar ook door interne reflectie en hun verhouding tot elkaar.
Dit doet de schrijver door beide personages (en overigens ook de belangrijkste bijpersonages) zowel sympathieke als irritante eigenschappen te geven. Sam is bijvoorbeeld briljant en ambitieus, maar ook koppig en emotioneel onbereikbaar. Sadie is creatief en gedreven, maar worstelt met haar eigen onzekerheden en grenzen.
Daarnaast laat Zevin deze personages door de tijd heen veranderen. Ze laat dit subtiel tot uitdrukking komen via hun keuzes, gedragingen en relaties met anderen. Deze evolutie voelt natuurlijk en hierop wordt niet overdreven de nadruk gelegd.
Ook de achtergrond van deze personages wordt in de roman zorgvuldig uitgewerkt. Sams fysieke handicap en de trauma’s uit zijn jeugd hebben een grote invloed op hoe hij de wereld ervaart. Sadie’s ervaringen met seksisme in de game-industrie en de ziekte van haar zus op jonge leeftijd, beïnvloeden haar keuzes en gedrag.
Marx, een belangrijk ondersteunend personage, speelt een cruciale rol als bemiddelaar en katalysator. Zijn aanwezigheid verrijkt de roman, en tegelijk is het duidelijk dat het verhaal niet zozeer om hem draait. Van zijn achtergrond, wensen, dromen, angsten, etc. krijg je als lezer dan ook een veel meer gedoseerd beeld. Dit zorgt er mede voor dat duidelijk is dat Marx, hoewel belangrijk, geen echte hoofdpersoon is.
Wat je hieruit kunt leren is dat het van belang is je personages een mix van sterke en zwakke punten mee te geven, net als echte mensen. Ook is het van belang ervoor te zorgen dat de groei die je personages meemaken, logisch voortvloeit uit het verhaal. Denk ook na hoe de achtergrond van je personages - zelfs die dingen die je in het verhaal niet eens benoemt, maar die jij als schrijver wel weet - hun gedrag beïnvloedt, zonder dit expliciet te benoemen. Bedenk tot slot in hoeverre een personage van belang is voor het verhaal en geef de lezer een bijpassende hoeveelheid informatie over dit personage.
De onderlinge relatie
De relatie tussen Sam en Sadie vormt de kern van de roman. Dit is een bijzonder complexe en gelaagde vriendschap die voortdurend verrast en daardoor de interesse van de lezer weet vast te houden. In de roman worden niet alleen de hoogtepunten getoond, maar juist ook de spanningen, conflicten en misverstanden die hun band versterken en/of onder druk zetten.
Zevin weet de conflicten bovendien realistisch te maken. Het voelt alsof het echt zo zou kunnen gaan; miscommunicatie, botsende ego’s, onuitgesproken wensen of verwachtingen - het leidt tot ruzies en als lezer geloof je dit.
Ook onderzoekt de roman liefde in haar al verschijningsvormen. De verhouding tussen Sam en Sadie bijvoorbeeld, balanceert voortdurend tussen vriendschap en iets meer dan dat, zonder dat dit expliciet wordt uitgesproken. Dit maakt hun interacties boeiend. En soms hartverscheurend.
De vriendschap tussen de twee hoofdpersonen verandert met het verloop van de jaren, zoals dat in het echt ook het geval kan zijn. De schrijver laat in de roman zien hoe beslissingen uit het verleden en dingen die ze ooit tegen elkaar gezegd hebben, of juist niet gezegd hebben, hun relatie op de lange termijn beïnvloeden.
Door te kijken naar de manier waarop deze twee personages met elkaar omgaan en de details van hun interactie te bestuderen, kun je leren relaties in je eigen verhalen levensecht te maken. Ook kun je hieraan zien hoe je spanning kunt laten voortkomen uit menselijke tekortkomingen in plaats van dramatische plotwendingen.
Natuurlijke dialogen
De dialogen in Morgen en morgen en morgen voelen natuurlijk aan, maar zitten ondertussen vol met subtekst en betekenis. De schrijver gebruikt dialogen niet alleen om informatie over te brengen, maar ook om emoties, machtsdynamiek en de persoonlijkheden van de personages te tonen.
Hoe ze dit doet? Veel van wat belangrijk is, wordt niet letterlijk uitgesproken door de personages. In plaats daarvan schemert het door - oftewel, door middel van subtekst - via indirecte opmerkingen, woordkeuze, ritme (versnelling of vertraging) of juist door stiltes.
Daarnaast heeft elk personage een eigen stem. Sam communiceert doorgaans meer direct en scherp, terwijl Sadie in haar dialoogtekst meer ruimte laat voor nuance en emotie. De dialogen bevatten ook humor en verwijzingen naar popcultuur. Dit versterkt niet alleen de geloofwaardigheid van (de vriendschap tussen) de personages, maar geeft ook een luchtige toon aan serieuze onderwerpen.
Door hier goed naar te kijken kun je leren hoe je je personages een eigen stem kunt geven en wat je allemaal kunt communiceren in een dialoogtekst, zelfs buiten de door de personages uitgesproken woorden om.
Vorm, structuur en metaforen
In de roman experimenteert de schrijver met structuur, wat het verhaal fris en verrassend maakt. Via flashbacks, opeenvolgende perspectiefwisselingen en zelfs een deel dat is geschreven alsof je je als lezer in een game bevindt, worden thema’s als tijd, tijdsbeleving, herinnering en creativiteit benadrukt.
Zevin pakt dit aan door het verhaal - dat meerdere decennia beslaat - niet lineair te vertellen. Het springt heen en weer in de tijd, en toch voelt het nooit (vooruit: zelden) verwarrend. Juist door deze tijdssprongen voelt het verhaal niet traag en aan de hand van kleine details, zoals veranderende technologie, muziek en mode, wordt het verstrijken van de tijd subtiel gemarkeerd.
In het deel dat is geschreven als een game, speelt Zevin met de grenzen tussen fictie en realiteit. Dit deel weerspiegelt mooi de creativiteit en inventiviteit van de personages.
En ook in de rest van de roman worden games gebruikt als een metafoor voor het leven, kunst en relaties. Bijvoorbeeld het steeds terugkerende gegeven van ‘oneindige tweede kansen’: In een computerspel ga je dood, keer je vrijwel direct terug en mag je het opnieuw proberen. Je kunt risico’s nemen, in de wetenschap dat je telkens opnieuw de kans krijgt om het beter te doen. Zo werkt het in computerspellen, maar in de echte wereld natuurlijk niet. Toch lijken Sam en Sadie dit gegeven toe te willen passen in hun eigen leven. Zevin gebruikt deze dualiteit om te reflecteren op de keuzes en mislukkingen van haar personages.
Ook de parallelle werelden die Sam en Sadie ontwerpen in hun games, weerspiegelen hun persoonlijke conflicten en aspiraties.
Kortom, wees niet bang om te experimenteren met structuur. Maar zorg er wel voor dat de structuur die je kiest het verhaal ook daadwerkelijk ondersteunt. Denk ook goed na over hoe de vorm van je verhaal een thema kan versterken of een nieuwe laag aan je verhaal toe kan voegen. En gebruik metaforen die verweven zijn met de kern van je verhaal. Bedenk hoe een eventuele hobby, beroep, passie of fascinatie van je personages een symbolische laag kan toevoegen aan je verhaal.
Thema’s
Verlies is een centraal thema in de roman. Sam en Sadie zijn bekend met verlies en dit beïnvloedt hun relaties en creativiteit. Maar de schrijver benadrukt ook hoe mensen na verlies kunnen herstellen. En hoe kunst een rol kan spelen in dit proces.
Een sterk gegeven is dat het verdriet van de personages nooit melodramatisch wordt gebracht. In plaats daarvan laat de schrijver zien hoe verlies zich juist manifesteert in de kleine, alledaagse momenten. Daarnaast gebruiken de personages hun creatieve werk als een manier om hun emoties te verwerken. Toch gaan Sam en Sadie elk op hun eigen manier om met hun verlies. Dit benadrukt hun karakterverschillen en het maakt hen geloofwaardiger. Hoewel het voor spanning tussen hen beiden zorgt, leidt het voor elk van hen ook tot groei.
Ook worden in de roman filosofische en literaire thema’s verkend, door deze in het verhaal zelf te integreren. Ze worden getoond via personages en situaties, in plaats van expliciet te worden uitgelegd.
Wat geldt voor deze thema’s, geldt in zekere zin voor alle thema’s die je in je werk zou kunnen willen aansnijden. Gebruik je thema niet als plot, maar om de diepere lagen van je personages te verkennen en om je verhaal in te kleuren.
Vond je deze nieuwsbrief leuk/leerzaam/het lezen waard? Geef dan alsjeblieft een ‘like’. Dit helpt om mijn nieuwsbrief onder de aandacht te brengen van andere schrijvers.