Wat schrijvers kunnen leren van Je bent prachtig

Een schatkist vol lessen

Ik heb het hier al eerder gezegd en ik blijf het herhalen, omdat voor mij volstrekt buiten kijf staat dat het waar is: als schrijver moet je zoveel mogelijk lezen. Niet om te kopiëren, maar om geïnspireerd te raken en van andere schrijvers te leren.

Ann Napolitano’s roman Je bent prachtig (oorspronkelijke titel: Hello Beautiful) is als een schatkist vol inzichten voor wie een betere schrijver wil worden.

Het is een prachtige roman, dus lees hem vooral eerst. Maar wil je hier niet op wachten? (Toegegeven, het boek is aan de forse kant…)

Ik haal er alvast een aantal pareltjes van lessen voor je uit:

• Je bent prachtig

• Geloofwaardige personages scheppen

• Dialoog als karakterontwikkeling

• Structuur en perspectiefwisselingen

• Spanningsboog opbouwen

• Thema’s verweven

• Nog meer lessen

---

Je bent prachtig

Flaptekst:

Wanneer de introverte William Waters trouwt met de bruisende Julia Padavano, wordt hij als vanzelf opgenomen in haar chaotische, liefdevolle familie. Het is alsof de wereld om hem heen ineens verlicht wordt. Julia en haar drie zussen zijn onafscheidelijk: Sylvie, de dromer van de familie, is het gelukkigst met haar neus in een boek; Cecelia is een vrijgevochten kunstenaar; en Emeline zorgt geduldig voor hen allemaal.

Maar dan komt de duisternis uit Williams verleden naar boven, die niet alleen Julia's zorgvuldig uitgedachte plannen voor hun toekomst in gevaar brengt, maar ook de onwrikbare toewijding van de zussen aan elkaar. Het resultaat is een catastrofale familiebreuk die hun leven voor generaties verandert.

Geloofwaardige personages scheppen

Een goed verhaal staat of valt met zijn personages. De hoofdpersonages in deze roman voelen levensecht. Padavano gebruikt hiervoor een aantal ‘trucs’ die ook jij als schrijver goed kunt toepassen, zoals:

* Geef personages een rijke achtergrond

William, een van de hoofdpersonen, is niet simpelweg een jonge man die basketbal speelt. Als dit wel zo was, dan zou alles wat hem in het verhaal overkomt de lezer waarschijnlijk vrijwel onberoerd laten. Nee, William draagt de emotionele last van de afstandelijkheid (of zelfs: liefdeloosheid?) van zijn ouders na de dood van zijn oudere zus. Deze gelaagdheid maakt van hem een complex en geloofwaardig personage.

Napolitano introduceert personages niet door middel van een opsomming van uiterlijkheden en/of eigenschappen, maar door hun gedrag, gedachten en interacties met anderen. Als schrijver kun je dit toepassen door te laten zien hoe je personages handelen in verschillende situaties, in plaats van aan de lezer te vertellen wie ze zijn (oftewel: show, don’t tell).

* Laat tegenstellingen zien

De vier zussen Padavano - Julia, Sylvie, Cecelia en Emeline - zijn mooie voorbeelden van personages met duidelijke overeenkomsten én verschillen. Ze delen een familieband, maar dit betekent natuurlijk niet dat het identieke personen zijn: elk van de zussen heeft een eigen persoonlijkheid, eigen dromen en conflicten. Dit contrast maakt hen geloofwaardig en interessant (al legt de schrijver het er naar mijn smaak soms nét iets te dik bovenop).

Als schrijver kun je je personages verrijken door hen tegenstrijdige eigenschappen te geven. Een personage kan bijvoorbeeld tegelijk liefdevol en manipulatief zijn, of moedig in sommige situaties, maar laf in andere. En personages kunnen elkaar hierin onderling aanvullen.

Dialoog als karaterontwikkeling

De dialogen in Je bent prachtig zijn niet alleen realistisch, maar onthullen ook het karakter van de personages en stuwen het verhaal voort. Ook hieruit zijn lessen te trekken, zoals:

* Maak elke stem uniek

Elk personage in deze roman heeft een duidelijke eigen stem. Zo is Julia direct en assertief, Sylvie wat meer bedachtzaam. William spreekt weinig, maar wat hij zegt is doorgaans betekenisvol. In de gesprekken tussen de zussen onderling is vrijwel altijd duidelijk wie wat zegt, zelfs zonder expliciete aanwijzingen over wie er aan het woord is.

Je kunt jezelf hierin trainen door naar echte gesprekken te luisteren en te noteren hoe verschillende mensen praten. Sommigen gebruiken veel bijwoorden, anderen spreken in korte zinnen of hebben typische uitdrukkingen. Je kunt gerust ook kijken naar films, om te leren hoe je dialoog kunt gebruiken om iets duidelijk te maken over het karakter van personages.

* Gebruik subtekst

Wat niet gezegd wordt in een dialoog is vaak net zo belangrijk als wat wél gezegd wordt. In de gesprekken tussen William en Julia aan het begin van hun relatie, bijvoorbeeld, zit veel onuitgesproken emotie en verwachting.

Probeer dialogen te schrijven waar personages om een onderwerp heen draaien, of waarin ze iets anders zeggen dan wat ze eigenlijk bedoelen. Dit creëert spanning en diepte. (En is nog leuk om te doen ook!)

Structuur en perspectiefwisselingen

De structuur van deze roman is interessant en kan inspireren tot het gebruik van:

* Tijd als structuurelement

De roman bestrijkt een lange periode, met zorgvuldig gekozen tijdsprongen die de meest betekenisvolle momenten belichten.

Overweeg welke momenten je in jouw verhaal of roman in detail wilt laten zien en welke je kunt overslaan. Niet elke dag in het leven van je personages hoeft beschreven te worden. (Liever niet, zelfs…)

* Verschillende perspectieven

De roman wordt verteld vanuit het perspectief van verschillende personages. Hierdoor krijg je als lezer een completer beeld van de gebeurtenissen en relaties; je bent niet begrensd door de zienswijze van een enkel persoon. En, bijkomend voordeel, doordat dit zo goed gedaan is, leef je mee met een hele familie in plaats van een enkel familielid.

Je kunt gerust experimenteren met het veranderen van vertelperspectief. En als je denkt dat dit jouw verhaal ten goede komt, kun je verschillende perspectieven afwisselen, bijvoorbeeld - zoals ook in deze roman gedaan wordt - door per hoofdstuk te wisselen van vertelperspectief.

---

Het kiezen van het juiste perspectief voor jouw verhaal kan best lastig zijn. Ik vertel meer over de voor- en nadelen van de verschillende perspectieven in deze video. En in deze video leg ik uit hoe je de juiste keuze maakt voor jouw verhaal.

---

Spanningsboog opbouwen

Je bent prachtig bestrijkt meerdere decennia en bevat verschillende verhaallijnen. Toch blijft het verhaal boeien, dankzij de vaardigheid van de schrijver in het opbouwen van spanning. Dit doet zij onder andere door:

* Vooruitwijzingen

Al vroeg in de roman zijn er subtiele hints naar toekomstige conflicten. De intense band tussen de zussen bijvoorbeeld, bevat de kiem van latere spanningen.

Als schrijver kun je kleine details en momenten inbouwen die later in het verhaal belangrijk(er) worden. Dit geeft de lezer het gevoel dat alles met elkaar verbonden is en dat het verhaal logisch in elkaar zit.

Maar wees gerust: dit hoef je allemaal niet van tevoren al te verzinnen. Schrijf eerst je eerste versie, en ga dan terug naar het begin om hier en daar subtiele vooruitwijzingen rond te strooien.

* Afwisseling in tempo

Napolitano wisselt scènes met veel dialoog en actie af met meer beschouwende passages over het innerlijk van personages. Dit is natuurlijk geen toeval; het is ongetwijfeld een bewuste keuze van de schrijver, om op deze manier de lezer betrokken te houden.

Experimenteer met het versnellen en vertragen van je verhaal. Scènes met veel spanning en actie kunnen bijvoorbeeld korte zinnen bevatten, terwijl momenten van reflectie wat meer ruimte kunnen krijgen.

Thema’s verweven

De roman behandelt grote thema’s, zoals familie, liefde, verlies en identiteit, maar doet dit op een organische manier:

* Laat thema’s natuurlijk ontstaan

Als lezer heb je het gevoel dat de thema’s in de roman voortkomen uit de personages en hun ervaringen, niet andersom. Mogelijk is de schrijver begonnen met een boodschap en heeft ze daar personages bij verzonnen - maar dit merk je als lezer niet. En dat is maar goed ook, want een boodschap die er wat al te dik bovenop ligt, geeft geen fijne leeservaring. (Denk maar eens aan de verhalen van vroeger: ‘En de moraal van dit verhaal is….’)

Richt je dus vooral op het creëren van levensechte personages en situaties; de thema’s zullen dan als vanzelf naar voren komen uit wat deze personages meemaken en hoe ze daarop reageren.

* Gebruik symboliek met mate

De terugkerende motieven in de roman, zoals familiebijeenkomsten rond de eettafel, de muurschilderingen en de afbeeldingen van heiligen, functioneren als symbolen zonder opdringerig te worden.

Subtiele symboliek kan je verhaal zeker verrijken, maar wees voorzichtig en zorg dat het niet te opzichtig wordt. Benieuwd hoe je dit aan moet pakken? Lees Je bent prachtig en leer van Napolitano.

Nog meer lessen

Het bovenstaande is slechts een greep uit de vele lessen die je als schrijver kunt leren van deze roman. Uit vrijwel elke roman zijn lessen te leren, toch hoor ik regelmatig van schrijvers dat ze niet of nauwelijks aan lezen toekomen.

Misschien heb ook jij het gevoel dat je geen tijd hebt om te lezen. Maar werk je aan een boek en loop je tegen problemen aan? Weet je niet hoe je het op moet lossen? De kans is groot dat je het van een andere schrijver kunt leren!

Van welke roman (of ander boek) heb jij veel geleerd? Laat het weten in de comments (hieronder).