Zelf je boek uitgeven: hoe werkt dat?

Zelfpublicatie, oftewel self-publishing, is de laatste jaren steeds populairder geworden onder Nederlandse schrijvers. Maar wat houdt het in, hoe werkt het en wat zijn de voor- en nadelen?

Sep 08, 2024

Dit artikel gaat over:

Zelf je boek uitgeven: hoe werkt het, wat zijn de voor- en nadelen?
Schrijfplaats nieuwsbrief-lezer Ben Schaafsma deelt zijn ervaringen met het zelf uitgeven van zijn romans Tunnelvisie en De loper.

Wat is zelfpublicatie?

Een flink aantal jaren geleden alweer, was het een revolutie in het uitgeven van boeken. De opkomst van digitale platforms en print-on-demand diensten opende voor schrijvers ineens de mogelijkheid om zelf hun eigen boek uit te geven. Dit betekende dat ze niet langer afhankelijk waren van traditionele uitgeverijen.

Zelfpublicatie betekent namelijk simpelweg dat een auteur zonder tussenkomst van een traditionele uitgever zijn of haar eigen werk uitgeeft. Dit kan variëren van e-books tot fysieke boeken, en kan verspreid worden via online platforms zoals Bol.com, Amazon, Kobo of specifieke self-publishing platforms zoals Brave New Books en Pumbo. In plaats van dat een uitgever verantwoordelijk is voor het redigeren, opmaken, drukken en distribueren van een boek, ligt deze verantwoordelijkheid volledig bij de auteur zelf. Al nemen sommige van deze platforms dit soort zaken tegen betaling uit handen van de schrijver.

Hoe werkt zelfpublicatie?

Oké, stap 1 is natuurlijk een boek schrijven. Maar dan?

Jij, als schrijver, moet nu allerlei beslissingen nemen die normaal door een uitgever worden genomen, zoals het al dan niet (professioneel) uitbesteden van:

1. Redactie en proeflezen: Veel auteurs kiezen ervoor om een professionele redacteur in te huren om hun manuscript te controleren op grammatica, stijl en structuur. Dit is beslist aan te raden, hoe goed je hier zelf ook in bent. Als je een tekst namelijk zo vaak hebt gezien als jij je eigen manuscript, ligt het gevaar op de loer dat je foutjes over het hoofd ziet.

2. Vormgeving en opmaak: Het omslagontwerp en de interne opmaak zijn essentieel voor de uitstraling van het boek. Je wilt dat het omslag aantrekkelijk is en dat het boek er goed verzorgd uitziet. Je kunt hier natuurlijk zelf mee aan de slag, maar wees kritisch op je eigen vaardigheden op dit punt. Mogelijk is het toch een beter idee om hier hulp bij te vragen/ in te roepen.

3. Drukken of digitaal uitgeven: Bij fysieke boeken kan de auteur kiezen voor print-on-demand, wat betekent dat boeken pas worden gedrukt wanneer ze besteld worden. Dit minimaliseert kosten en risico’s van overproductie. E-books kunnen gemakkelijk worden geüpload naar hiervoor bestemde platforms van bijvoorbeeld Amazon of Kobo.

4. Distributie en marketing: De distributie wordt vaak geregeld via de betreffende platforms, maar marketing is een uitdaging. Vaak moet de auteur (vooral) zelf de promotie verzorgen, via bijvoorbeeld sociale media, boekpresentaties, blogs en recensies.

Waarom kiezen voor zelfpublicatie?

Zelfpublicatie geeft jou, als schrijver, de volledige controle over je werk, van de inhoud en de vormgeving, tot de prijs en de marketingstrategie. Bovendien is het publiceren van een boek “zo gepiept”, vergeleken bij de maanden tot jaren die het via een traditionele uitgever kost (alleen al omdat uitgevers meerdere boeken uitgeven en hun aanbod over het jaar heen willen verspreiden).

Als self-publishing schrijver behoud je doorgaans een groter deel van de opbrengst. In plaats van de 10-15% van de verkoopprijs, die bij traditionele uitgevers gebruikelijk is, kan dit bij zelfpublicatie oplopen tot 70%.

Bovendien is het (in toenemende mate) zo dat niet iedereen erin slaagt een contract bij een uitgever te bemachtigen. Dit betekent zeker niet dat het werk dus niet goed genoeg is. Je moet bijvoorbeeld ook gewoon het geluk hebben dat je manuscript op het bureau belandt bij een redacteur die er iets in ziet. Zelfpublicatie maakt het mogelijk voor nieuwe of onbekende schrijvers om hun werk toch op de markt te brengen. En je zal niet de eerste zijn die, eenmaal in gepubliceerde vorm, toch de aandacht van een uitgever weet te trekken, waarna je boek alsnog wordt aangekocht.

Maar misschien is dit helemaal niet wat jij wilt? Als jij een boek aan het schrijven bent (bijvoorbeeld jouw levensverhaal, of over een ingrijpende gebeurtenis in jouw leven), waarvan je alleen wilt dat jouw vrienden en familieleden het kunnen lezen, of zelfs alleen je partner of kinderen: dan is self-publishing ideaal!

Nadelen van zelfpublicatie

Natuurlijk zijn er ook nadelen. Zo rust de verantwoordelijkheid voor elke stap van het proces op jouw schouders, wat tijdrovend en overweldigend kan zijn. Bovendien moet je allerlei kosten vooraf maken, zonder dat je weet of je boek ook een verkoopsucces gaat worden. Dit is dus een risico dat je neemt.

Een groot nadeel is dat je niet beschikt over de netwerken die traditionele uitgevers hebben voor distributie naar fysieke boekhandels. Zelfuitgevers hebben vaak moeite om hun boeken in winkels te krijgen. En zelfs als je bereid bent je boeken eigenhandig naar de boekwinkels te versturen, of zelfs te brengen, moet je de boekhandelaren nog zien te overtuigen deze ook (op een mooie, zichtbare plek) in de winkel te leggen. Boekhandelaren nemen doorgaans liever af van de gevestigde uitgevers; het feit dat een uitgever er iets in zag, zien zij toch als een soort kwaliteitsstempel.

Tot slot de marketing: het is vreselijk moeilijk om op te vallen in de overvolle boekenmarkt. Auteurs die hun boek op de traditonele manier uitgeven, kunnen doorgaans (enigszins) profiteren van de naam van de uitgever. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat je boek sneller gerecenseerd zal worden in een krant, of dat er op een andere manier aandacht van media gegenereerd wordt.

Interview ervaren self-publisher Ben Schaafsma

Schrijfplaats nieuwsbrief-lezer Ben Schaafsma heeft inmiddels twee boeken zelf uitgegeven. In 2023 verscheen Tunnelvisie, een bloedstollende whodunnit over een moord ín de Utrechtse rechtbank. Recent verscheen het, afzonderlijk te lezen, vervolg De Loper waarin de rechercheurs uit het eerste boek opnieuw hun opwachting maken in een spannende zaak die draait om kwetsbare jongeren, drugs en een motorbende.

Ik vroeg hem naar zijn ervaringen.

1. Wat was voor jou de belangrijkste reden om te kiezen voor zelfpublicatie?

Vanaf het moment dat ik Tunnelvisie had afgerond, heb ik het bij uitgevers aangeboden. Zonder succes. Ik vond het eerst nog grappig dat de afwijzingen begonnen met ‘Beste auteur’, maar ik kreeg al snel de indruk dat de uitgeverswereld niet op mijn boek of deze schrijver zat te wachten. Gelet op het aantal manuscripten dat wordt aangeboden begreep ik dat ook wel. Op een bepaald moment kreeg ik de kans om Tunnelvisie in het tv-programma Eus’ Boekenclub van Özcan Akyol te pitchen. Toen heb ik besloten om het zo snel mogelijk zelf uit te brengen, zodat het kort na de uitzending beschikbaar zou zijn.

2. Hoe heb je het proces van redactie, vormgeving en opmaak aangepakt? Heb je hiervoor externe hulp ingeschakeld?

Al tijdens het schrijven van Tunnelvisie en De Loper heb ik veel contact gehad met twee enthousiaste leesvriendinnen die ik via mijn werk ken. Dat heeft veel geholpen met inhoudelijke vragen over de verhaallijn, maar ook om het schrijfproces minder eenzaam te maken. De omslag was een no-brainer: ik kende kinderboeken illustrator Lisa van Winsen al door een familieband en was ook al fan. Hierdoor kon ik gemakkelijk met haar communiceren, maar ze wist al precies wat er nodig was en ze deed het ook nog voor een familieprijs. Voor de redactie van Tunnelvisie heb ik ook een ‘professioneel familielid’ ingeschakeld: Clasina de Niet van SterkeTXT. Zij heeft onder de tijdsdruk van de uitzending van Eus, heel veel werk verzet. Om de kosten wat te drukken heb ik voor De Loper een redactiepanel gevraagd bestaande uit zeven (!) kritische lezers, waaronder Wies, mijn partner. Tijdrovend en het vraagt wel wat van het incasseringsvermogen van de ijdele schrijver. Ik ben trots op het resultaat, maar ik denk dat ik er de volgende keer toch weer de voorkeur aan geef om te worden verbeterd door een professional, dan door mijn vrienden en mijn lief.

3. Kun je iets vertellen over de kosten die gemoeid waren met zelfpublicatie? Hoe heb je deze ingeschat en beheerd?

Vooraf had ik daar nauwelijks over nagedacht. Omdat ik bij Brave New Books heb uitgegeven, een print-on-demand uitgever, heb ik niet hoeven investeren in een eerste oplage. Ik heb mij wel voorgenomen om niet veel boeken weg te geven, maar alleen aan de mensen die mij, zonder daarvoor betaald te krijgen, geholpen hebben. Ik heb enkele boeken naar de Stichting NBD Biblion gestuurd, omdat ik het leuk vind om mijn boek in de bibliotheek te zien staan, en ook een paar aan wat recensie-sites. Het ISBN-nummer, de weggeefboeken, het omslag en de redactie van beide boeken hebben zo’n €1.300 gekost. Ik heb hobby’s gehad waar meer geld mee gemoeid was, maar die hebben mij niet zoveel plezier en voldoening gegeven als het schrijven.

Je kunt zelf de prijs vaststellen en die heb ik laag gehouden, omdat ik mij realiseerde dat veel bekenden het boek zouden kopen. Ik wil niet aan vriendschap of familie verdienen. Ik vind het wel leuk om royalties te ontvangen, omdat dit mij het gevoel geeft dat ik een echte schrijver ben. Al is het in de meeste gevallen minder dan een euro per boek. De teller van de inkomsten staat bijna op €500 voor beide boeken. Niet kostendekkend, wel voldoenend.

4. Hoe heb je jouw boek op de markt gebracht en welke marketingstrategieën heb je gebruikt om lezers te bereiken?

Brave New Books zorgt ervoor dat het boek bij alle internetboekwinkels te bestellen is. Bij Tunnelvisie heb ik wat kranten en tijdschriften op het boek geattendeerd en dat heeft mij een stukje in MR. online opgeleverd. Naast de exemplaren voor NBD Biblion en wat recensie-sites heb ik vrij veel berichten op sociale media gezet. Via een collega ben ik bij een lezersclub uitgenodigd. Dat was erg leuk. Het is wel gebleken dat marketing niet mijn sterke punt is. Met jezelf te koop lopen is het minst leuke onderdeel van zelf uitgeven.

5. Welke uitdagingen ben je tegengekomen en hoe ben je hiermee omgegaan?

Hoe je het ook doet, door je boek uit te brengen geef je een stukje van jezelf bloot. Zelfs bij detective romans als de mijne. Daar moet je mee om kunnen gaan. Over het algemeen zijn mensen heel lief en complimenteus geweest, maar zelfs in die gevallen is het wat onwennig om gezien te worden als ‘de schrijver’. Het verhaal van Tunnelvisie speelt zich gedeeltelijk op mijn werkplek af en na de eerste positieve reacties bleek dat er ook collega’s waren die dat ongepast vonden. Aan de ene kant was dat een risico dat ik zelf had genomen, maar aan de andere kant schrok ik soms van ongefundeerde kritiek op mijn integriteit. Daar heb ik het wel even moeilijk mee gehad, maar het heeft mij er dan weer wel toe aangezet om een vervolg te schrijven. Ik zou die mensen dus eigenlijk moeten bedanken voor De Loper!

6. Zijn er bepaalde platforms of tools die je hebt gebruikt en zou aanraden aan andere auteurs die willen self-publishen?

Ik kan Brave New Books aanraden. Het uitbrengen van een boek is vrij gemakkelijk en het kan al voor een enkel boek. Ze zijn bereikbaar en behulpzaam als je vragen hebt. Het is wel jammer dat ze geen enkele uitgeversdienst uitvoeren. Zo wilde ik mijn e-books tegen een gereduceerde prijs aanbieden voor een nieuwsbrief van ebook.nl, maar dat past niet in hun systeem.

7. Wat is je ervaring met de verkoop van je boek? Heb je bepaalde doelen behaald en wat zijn je verwachtingen voor de toekomst?

Eerlijk is eerlijk, ik kijk nog regelmatig of er weer één is verkocht en of Tunnelvisie in bijvoorbeeld de bieb van Hengelo op ‘uitgeleend’ staat. Ik rekende op een verkoop van 75 exemplaren en dat aantal is al een paar keer over de kop gegaan. Soms fantaseer ik hoeveel lezers dat betekent. Het idee dat iemand één van mijn boeken leest en daar dus geld en uren tijd aan besteedt maakt mij echt onbeschrijfelijk trots!

8. Zou je self-publishing aanbevelen aan andere schrijvers? Waarom wel of waarom niet?

Als je de kosten kunt dragen is het een heel leuk proces om na het schrijven mee te maken. Ik heb veel plezier beleefd aan het contact met de redacteuren en de illustrator. Daarbij vond ik het interessant om er achter te komen hoe een boekenprijs tot stand komt en hoe boeken in de bibliotheken terechtkomen. Daarbij blijf je baas over je eigen boek. Daar zit ‘m natuurlijk ook het gevaar. Gelukkig heb ik een mooie kring van meelezers én de wijsheid om naar hen te luisteren. Toch kijk ik nog wel eens met buikpijn naar enkele fouten die er tóch nog zijn ingeslopen. Neem je tijd om alles te controleren en koop meermalen een proefexemplaar voor je uiteindelijk op de ‘publicatie-knop’ klikt.

9. Welke tip zou je geven aan schrijvers die overwegen om hun werk zelf uit te geven, maar twijfelen of ze het wel moeten doen?

Ga bij jezelf na wat je doel is. Als je het net als ik leuk vindt om een eigen boek in je kast te zien staan, doen! Als je geld wil verdienen of beroemd wil worden, dan is het beter om een agent en/of een uitgever te zoeken.

Ben Schaafsma pitcht zijn roman bij *Eus’ Boekenclub* (fotograaf: Wim Sneller)

Ben Schaafsma werkt als juridisch adviseur bij de rechtspraak. Hij schrijft voor zijn plezier liedjes, verhalen, ikjes en columns; het liefst over zaken die het leven leuk maken. Ben schreef het boek ‘Tunnelvisie’, een whodunnit met Joy Purperhart en Joop Dijkstra in de hoofdrol. De enthousiaste reacties op dat debuut waren de reden om een tweede boek ‘De Loper’ te schrijven met opnieuw deze twee rechercheurs in de hoofdrol.