Van debutante tot Libris-winnaar
Wat schrijvers kunnen leren van Safae el Khannoussi's 'Oroppa'
Stel je eens voor: je allereerste roman wint de prestigieuze Libris Literatuurprijs.
Dat is precies wat er is gebeurd met Safae el Khannoussi, die met haar debuutroman Oroppa de eerste debutant ooit is die de Libris Literatuur Prijs won.
Een ongekende prestatie.
Maar wat maakt deze roman zo bijzonder, en wat kun jij als schrijver hiervan leren?
De schrijver
Wat maakt Orropa zo bijzonder?
Voor welke lezers is dit boek geschikt?
Wat kunnen schrijvers leren van Oroppa?
Tot slot
De schrijver
Safae el Khannoussi werd in 1994 geboren in Tanger, maar groeide op in Nederland. Ze studeerde politieke filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en werkt aan een proefschrift over de gevangenissen in de Maghreb. De verhalen die bij haar thuis verteld werden, vormen de basis van haar schrijverschap.
Wat maakt Oroppa zo bijzonder?
‘We waren overdonderd door Oroppa’, schrijft de jury van de Libris Literatuurprijs. Het is al de tweede grote literaire prijs die de schrijver in de wacht sleept voor haar debuutroman; ze won ook de Boon – de belangrijkste Vlaamse literatuurprijs.
Een nieuwe stem in de Nederlandse literatuur
Oroppa (de Arabische naam voor Europa) vertelt het verhaal van een groep mensen aan de randen van de samenleving. Het verhaal draait om het mysterie van Salomé Abergel, een beroemde kunstenares die spoorloos is verdwenen uit haar huis in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Maar het echte verhaal is groter dan dat: het gaat over de verschoppelingen en de verweesden van Europa.
De jury omschrijft het boek als:
‘Een hallucinante reis langs de culturen die het nieuwe Europa vormen. Het is een pageturner waar de urgentie van afspat’.
De jury zegt ook:
‘Nederland, dit is Europa, dit is literatuur als het festijn van woorden en metaforen dat het hoort te zijn.’
Een unieke structuur en stijl
El Khannoussi kiest voor een complexe vertelstructuur. Ze schrijft ‘verhalen-in-verhalen-in-verhalen’.
Het boek kenmerkt zich door een weelderige taal, die de uitbundigheid van de verhalen benadrukt.
Voor welke lezers is dit boek geschikt?
Oroppa is niet voor de luie lezer. Het is een rijk boek en ik had soms moeite om alle verhaallijnen te volgen. Ik lees graag in bed, maar heb gemerkt dat deze roman zich hier niet zo goed voor leent; je moet goed blijven opletten. Meer dan eens moest ik bij het openen van mijn e-reader even terugbladeren, omdat de laatste pagina’s mij - in mijn toestand van halfslaap van de vorige avond - niet bij waren gebleven.
De roman is daarentegen zeer geschikt voor lezers die houden van experimentele literatuur, die openstaan voor nieuwe perspectieven op Europa en migratie, die zich willen onderdompelen in rijke, beeldende taal, en graag puzzelen met complexe verhaalstructuren. En die niet bang zijn om uitgedaagd te worden.
De mindere kanten
Natuurlijk is geen boek perfect, ook Oroppa niet. Sommige lezers vinden het (te) overweldigend. Een Goodreads-recensent schreef: ‘Voor de “ode aan verhalen” die dit volgens de hysterische recensies zou moeten zijn, zit er toch echt te weinig verhaal in dit boek. “Ode aan lukrake anekdotes” was een accuratere typering geweest’.
Tja, zoals ik al zei: dit boek is beslist niet voor iedereen.
Andere kritiekpunten zijn de (slechte) leesbaarheid en de veelheid aan stemmen waardoor sommige lezers de draad kwijtraken.
Wat kunnen schrijvers leren van Oroppa?
Ondanks de bovenstaande kritiek, die ik (deels) begrijp, valt er ook veel moois te halen uit deze roman.
1. Durf groot te dromen en experimenteren
El Khannoussi was niet bang om als debutant een ambitieus, complex boek te schrijven. Zeven jaar heeft zij aan haar debuut gewerkt, en die investering heeft zich uitbetaald. Ze toont aan dat je als debutant - tegen de adviezen van veel schrijfdocenten en uitgevers in - niet hoeft te beginnen met een ‘makkelijk’ verhaal.
2. Gebruik je eigen achtergrond als kracht
In plaats van haar biculturele achtergrond te verbergen, gebruikt de schrijver deze juist als de kern van haar verhaal. Dit heeft zij heel bewust gedaan; ze heeft het boek geschreven dat ze zelf had willen lezen.
En inderdaad, niet veel (lees: te weinig) Nederlandse romans gaan over mensen met een bi-culturele of andere achtergrond dan de Nederlandse.
3. Vertel de verhalen die nog niet verteld zijn
El Khannoussi kiest bewust voor perspectieven die onderbelicht zijn in de Nederlandse literatuur. Ze laat zien dat ook zij individuen zijn met hun eigen complexe belevingen, hun eigen zondes en hun eigen plezier en dat de hokjes waarin mensen geduwd worden onvoldoende ruimte laten voor mens zijn.
4. Wees niet bang voor complexiteit
Waar veel debutanten kiezen voor een eenvoudige verhaalstructuur, durft El Khannoussi meerdere verhaallijnen en personages te verweven.
En ja, dit komt haar ook op kritiek te staan, want het resultaat is een roman die niet iedereen zal bekoren. Maar eerlijk: welke roman doet dat wel?
5. Investeer in je stijl
De ‘stilistische brille’ van Oroppa wordt door critici keer op keer genoemd. El Khannoussi heeft een herkenbare, eigen stem ontwikkeld die haar onderscheidt van andere schrijvers.
Dat vraagt tijd en oefening, maar het resultaat spreekt voor zich. Want sla maar een willekeurige bladzijde open van deze roman en je ziet: dit is een geheel eigen, unieke schrijfstijl.
Tot slot
Oroppa bewijst dat debutanten niet bescheiden hoeven te zijn. Niet bang.
Dit is een belangrijke les: geloof in je eigen stem, durf groot te dromen, en schrijf de verhalen die nog niet verteld zijn. Ook als mensen wat jij schrijft ‘raar’ vinden, of als je het niet eens aan anderen durft te laten lezen omdat jij zelf vreest dat het niet voldoet aan de standaard.
Oroppa is beslist geen standaard roman, toch leverde het de schrijver twee grote literaire prijzen, veel mooie kritieken en - ook niet onbelangrijk - flinke verkoopcijfers op.
Als schrijver heb ik maar om één reden ook een beetje medelijden met haar: schrijf na zo’n debuut, met alle druk en bijbehorende verwachtingen, maar eens een tweede boek…
