Wat je als schrijver kunt leren van films
Over structuur, het bouwen van werelden en plot twists
Toegegeven, soms gebruik ik het als smoesje. Dan heb ik gewoon zin om een film te kijken en gooi ik een welgemikte ‘maar daar kan ik veel van leren!’ in de (innerlijke) strijd. Maar het is waar: als schrijver kun je veel leren door te kijken naar films.
Films gebruiken weliswaar ook beeld en geluid om een verhaal te vertellen, maar de kernprincipes van narratief, structuur en karakterontwikkeling overlappen met die van geschreven verhalen.
Door bewust films te kijken, kun je je vaardigheden als schrijver dan ook verbeteren.
Daarom in dit artikel:
De structuur
Show, don’t tell
Ritme en timing
Personages en dialogen
Het belang van conflict
Werelden bouwen en sfeer creëren
Het gebruik van symboliek
Plot twists
De structuur
Films volgen, vanwege hun beperkte duur, vaak een strakke structuur. Bijna altijd kun je de volgende driedelige opbouw in een film herkennen:
De eerste akte, waarin de wereld, de personages en het conflict worden geïntroduceerd.
De tweede akte, waarin een confrontatie plaatsvindt en het conflict escaleert.
De derde akte, met daarin de climax en ontknoping van het verhaal.
En ook de meeste boeken zijn opgebouwd volgens deze vaste structuur.
Als schrijver kun je veel leren van de manier waarop in films de verhaallijnen compact worden gehouden. Elke scène dient een doel: er wordt nieuwe informatie geïntroduceerd, de spanning wordt opgebouwd of een personage ontwikkelt zich.
TIP: Analyseer de opbouw van je favoriete films en pas de principes toe op je eigen verhalen. Maak al je scènes functioneel en vermijd (of: schrap) onnodige zijpaden.
Show, don’t tell
Je zou kunnen zeggen: filmmakers hebben makkelijk praten. Zij kunnen iets immers letterlijk laten zien, met beelden. Als je een verhaal schrijft heb je alleen maar woorden tot je beschikking.
Toch kun je wel degelijk van films leren hoe dit moet: vertonen in plaats van vertellen. Filmmakers hebben inderdaad beelden, maar wat zij dan weer niet (of zelden) tot hun beschikking hebben, is een vertelstem. Het is immers niet gebruikelijk dat gedurende een film een stem, als een commentator, woorden geeft aan alles wat je ziet. In plaats van te zeggen dat een personage verdrietig is, kan een filmmaker dit dan ook veel beter tonen. Bijvoorbeeld met een close-up van trillende handen of ogen vol tranen. Precies zo zou je het ook als schrijver vaak moeten doen. Door de trillende handen te ‘laten zien’ in plaats van als een commentator te zeggen dat het personage verdrietig is.
Door films te kijken kun je leren hoe je emoties en acties subtiel, maar krachtig kunt overbrengen.
TIP: Let op hoe kleine details in films gebruikt worden om de innerlijke wereld van een personage te tonen en probeer dit toe te passen in je eigen werk.
Ritme en timing
Een goed verteld verhaal heeft een vloeiend ritme, met voldoende afwisseling tussen actie, rust, conflict en emotie. Of het nu een film is of een geschreven verhaal. Scènes die te lang duren of juist te kort zijn, kunnen het verhaal verzwakken.
Let bijvoorbeeld eens op hoe in thrillers spanning wordt opgebouwd door rustige momenten af te wisselen met intensere gebeurtenissen. En hoe de spanning wordt opgevoerd door het tempo van opeenvolgende beelden op te schroeven óf door juist te vertragen. Ook komedies laten zien dat timing cruciaal is om een scène impact te geven.
TIP: Bestudeer hoe in films wordt gevarieerd in tempo en hoe hierdoor spanning wordt opgebouwd. Experimenteer ook in je eigen verhalen met het inkorten of verlengen van scènes om het juiste ritme te vinden.
Personages en dialogen
In films is er doorgaans maar een beperkt aantal minuten beschikbaar om personages neer te zetten. Elk stukje dialoog en elke handeling is daarom zorgvuldig gekozen en zegt iets over het personage.
Je kunt dan ook iets leren over het introduceren van personages door te kijken naar hoe dit in films wordt gedaan. Hoe praat een personage? Wat heeft hij aan? Hoe woont hij? Als het goed is, zegt dit allemaal iets over het karakter van het personage.
Behalve in komedies (waar dit vaak juist bewust wordt ingezet) is het echter zaak om stereotypen te vermijden. Hoe wordt dit gedaan? Misschien door het uiterlijk of de manier van praten een onverwachte twist te geven?
TIP: Noteer voor jezelf opvallende dialoogtekst of acties van personages uit films en vraag jezelf af wat dit over het personage zegt. Probeer ook zelf van deze trucs gebruik te maken in jouw verhalen.
Het belang van conflict
Conflict is de motor van elk goed verhaal. Ook dit geldt net zozeer voor films als voor boeken. Vaak zit conflict niet alleen in actie; het kan ook gaan om de interne worstelingen van een personage of de relaties tussen personages onderling.
Er bestaan verschillende soorten conflict:
Extern conflict, veroorzaakt door de antagonist en/of obstakels in de buitenwereld.
Intern conflict, de emoties en dilemma’s van de protagonist, oftewel alles wat zich in haar hoofd afspeelt.
In films is vaak tegelijkertijd sprake van beide soorten conflict. Als schrijver kun je hiervan leren hoe je de verschillende lagen van conflict met elkaar kunt verweven.
TIP: Kijk bijvoorbeeld eens naar een spannende actiefilm. Analyseer hoe spanning wordt gecreëerd en hoe de verschillende soorten conflict (intern en extern) met elkaar worden verweven. Probeer dit ook toe te passen op je eigen verhalen.
Werelden bouwen en sfeer creëren
Misschien is het je al wel eens opgevallen: in films wordt vaak binnen enkele minuten een hele (nieuwe) wereld geschetst. Denk maar eens aan het duister in de straten van Gotham City, of juist de kleurrijke, magische wereld waarin de meeste Disney films zich afspelen. Dit bouwen van werelden gebeurt vaak met een combinatie van visuele details en sfeer.
Als schrijver kun je hiervan leren hoe je je lezers vanaf de eerste pagina’s onder kunt dompelen in de wereld van jouw verhaal. Gebruik beschrijvingen om sfeer te creëren, maar waak voor overdaad. Zorg dat je enkele veelzeggende details kiest om de toon en/of thema’s van je verhaal neer te zetten.
TIP: Let op hoe in films kleur, donker en licht, en muziek wordt gebruikt om sfeer te scheppen. Ook de keuze voor een bepaalde camerahoek is hierbij van belang. Vertaal dit naar je eigen schrijfwerk: wat laat je wel of juist niet zien, en vanuit wiens perspectief? Hoe kun je muziek - geluid - vertalen naar woorden?
Het gebruik van symboliek
Vaak wordt in films gebruik gemaakt van symboliek om diepgang aan het verhaal te geven. Denk bijvoorbeeld aan de iconische rozenblaadjes in American Beauty, als symbool voor verlangen en (schijnbare) perfectie.
Ook als schrijver kun je symboliek gebruiken om het thema van je verhaal te versterken en subtiele lagen (diepgang) aan je verhaal toe te voegen.
TIP: Noteer terugkerende beelden of symbolen in een film en bedenk wat ze betekenen. Probeer ook in je eigen verhalen gebruik te maken van symboliek.
Plot twists
Een goed uitgevoerde plot twist blijft vrijwel zeker hangen bij de kijker - en bij de lezer. Films zoals The Sixth Sense laten zien hoe een onverwachte wending een verhaal onvergetelijk kan maken.
Of je een twist in je verhaal wilt inbouwen is natuurlijk helemaal aan jou, maar als je dit doet, kun je van films als deze leren hoe je een plot twist goed voorbereidt. De beste twists zijn immers verrassend, maar voelen achteraf ook logisch. Als kijker, of als lezer, moet je achteraf kunnen vaststellen dat je wel degelijk aanwijzingen in deze richting hebt gekregen, ook al begreep je deze toen nog niet. Als dit niet het geval is namelijk, wanneer er helemaal geen aanwijzingen zijn geweest, voelt de kijker/ lezer zich bekocht: het verhaal nam uit het niets een geheel andere wending.
Een mooi voorbeeld van dit laatste vormt de film From Dusk Till Dawn. Fans van de schrijver, Quentin Tarantino, zullen misschien volhouden dat de totaal uit het niets komende plotwending (die ik hier niet zal verklappen) de film juist zo goed maakt. Anderen zullen zich, net als ik, na het kijken verbluft afvragen waar ze precies naar hebben zitten kijken.
TIP: Analyseer films met sterke plot twists. Hoe werden - achteraf gezien - de hints gegeven? Hoe kun je in je eigen verhaal hints inbouwen, op zo’n manier dat de uiteindelijke ontknoping een verrassing blijft?
Sinds ik meer met schrijven bezig ben, kijk ik anders naar films. Niet altijd, want soms moet je je gewoon mee laten slepen. Maar het is interessant om dit soort dingen te ontdekken en daar zelf van te leren en profiteren.