Schrijven met deadlines
Van stress naar structuur
Kun je schrijven zonder deadlines? Op zich wel, denk ik, maar de vraag is of je ooit iets afkrijgt.
Want er is altijd wel iets anders te doen, altijd wel een excuus om het nog een dag uit te stellen. En als je geen uitgever hebt die je regelmatig opbelt om te vragen waar je manuscript blijft, tja, waarom zou je dan zo’n haast maken?
Een deadline dwingt je om keuzes te maken. Om wél te gaan schrijven, ook al is er nog zoveel anders te doen.
En om op een goed moment te denken: Dit is goed genoeg voor nu. Zodat je door kunt schrijven in plaats van eindeloos te schaven aan die ene perfecte zin.
Verschillende soorten deadlines.
De kunst van een goede planning.
Grote projecten opknippen.
Omgaan met stress.
Wat te doen als je achterloopt.
Deadlines als hulpmiddel.
Verschillende soorten deadlines
Er bestaan natuurlijk verschillende soorten deadlines.
Externe deadlines krijg je van buitenaf: een uitgever, een wedstrijd, een opdracht. Deze kun je niet verplaatsen en zijn daarom vaak het effectiefst (en het meest stressvol).
Interne deadlines maak je zelf. Zo markeer ik met rood (soms met roze, soms groen, maar goed, je begrijpt de bedoeling) in mijn agenda de data waarop bepaalde mijlpalen voor mijn manuscript behaald moeten zijn, bijvoorbeeld: ‘eerste versie af’ of ‘herschrijfronde 1 klaar’. Deze deadlines zijn flexibeler, want zelfopgelegd, maar daarom ook makkelijker te negeren.
Micro-deadlines zijn kleine tussentijdse doelen. Ik heb bijvoorbeeld een wekelijks woordaantal (wat in zekere zin ook werkt als een deadline, want aan het eind van de week moet dat aantal gehaald zijn). Deze micro-deadlines helpen mij om grote projecten, zoals het schrijven van een roman, op te knippen in behapbare stukken.
De kunst van een goede planning
Veel schrijvers leggen vooral zichzelf deadlines op en dit is ook zeker aan te raden als jij aan een manuscript of ander lang stuk tekst werkt. Het bepalen van deadlines is eigenlijk alleen mogelijk door het maken van een goede planning.
Het is hierbij van groot belang te zorgen dat je planning realistisch is. Hou er dus rekening mee dat je mogelijk onderschat hoeveel tijd iets kost.
En tel alles mee. Dus niet alleen het schrijven, maar ook het nadenken, het research doen, het vastlopen, het herschrijven. Het kost allemaal tijd en die tijd kun je niet ‘wegdenken’.
Want dan kom je later in de problemen (lees: stress, verlies van vertrouwen in het hele project, de behoefte om je laptop uit het raam te smijten).
Mijn vuistregel is hierom: Bouw voldoende marge in!
Als ik denk dat 5.000 woorden aan mijn manuscript schrijven er elke week wel inzit, dan hou ik in mijn planning rekening met 4.000 woorden. In weken dat ik veel schrijftijd heb en het schrijven lekker gaat, haal ik dit dan makkelijk en werk ik alvast een beetje ‘vooruit’ voor de weken waarin het minder gaat, of wanneer ik om wat voor reden dan ook minder schrijfdagen heb. Want ja, die weken zitten er nou eenmaal altijd tussen.
Grote projecten opknippen
Een roman van 50.000 woorden voelt als een vrijwel ondoenlijk groot project, nietwaar?
Maar 1.000 woorden per dag voor 50 dagen? Dat is ineens heel concreet en een stuk beter behapbaar.
En als je de weekenddagen vrij wilt houden (en dus 5 dagen per week inplant om te schrijven), betekent dit dat de eerste versie van je roman na 10 weken af is.
Vind je 1.000 woorden per dag te veel? Wat dacht je van 500 woorden? Dan kan je eerste versie na 20 weken af zijn.
Liever 250 woorden per dag? Reken dan maar op 40 weken.
Natuurlijk moet je, als gezegd, een marge inbouwen. Dus wat zeg je van een eerste versie na respectievelijk 15, 30 of 50 weken?
Uitgaande van optie 1 kan je eerste versie al op 12 oktober aanstaande af zijn. Markeer deze datum (of de datum die past bij jouw planning) in je agenda en ga ervoor!
Omgaan met stress
Deadline-stress is normaal. Dit accepteren helpt al enorm.
Soms, als ik de datum van een deadline zie naderen in mijn agenda en merk dat ik er zenuwachtig van word, tel ik het aantal dagen dat ik nog heb om hieraan te werken. En ik bedenk dat ik een marge heb ingebouwd. Dit helpt mij.
Andere dingen die helpend zijn:
Accepteren dat het niet perfect wordt. Het doel is een eerste versie af te leveren. Deze is - natuurlijk! - nog lang niet perfect. Dat hoeft ook helemaal niet.
Focussen op wat je kunt controleren. Je kunt niet meer tijd maken, maar je kunt de tijd die je hebt wel efficiënter gebruiken. (Let wel: wanneer het gaat om zelfopgelegde deadlines kun je natuurlijk simpelweg meer tijd maken door je deadline op te schuiven. Doe dit niet! Beschouw ook jouw eigen deadline als een harde, anders komt je manuscript nooit af.)
Goed voor jezelf zorgen. Oké, dit klinkt misschien wat weeïg, toch is het waar. Want slecht eten, te weinig slaap en te veel koffie maken je minder productief, niet meer.
Erover praten. Vertel (een klein aantal) vrienden en/of familieleden over je deadline. Hun steun helpt, en de sociale druk ook.
Wat te doen als je achterloopt
Zoals ik al zei: het is van groot belang om ook je zelfopgelegde deadline als een harde deadline te beschouwen. Een deadline die eenvoudig (en steeds opnieuw) verschoven kan worden, is immers nauwelijks een deadline te noemen.
Dus als jij je hebt voorgenomen om op 12 oktober van dit jaar een eerste versie af te hebben van zo’n 50.000 woorden, zorg dan ook dat deze eerste versie er ligt op deze datum.
Zelf schakel ik, indien nodig, over van alleen op doordeweekse dagen schrijven, naar ook in het weekend schrijven. Of ook ’s avonds achter de laptop. Het voordeel van zo’n concrete datum hebben, is immers ook de zekerheid dat het nu misschien even aanpoten is, maar dat je straks, vanaf 13 oktober, weer even rustig aan kunt doen.
(En er dan dus weer ruimte is voor alle achterstallige was, andere klusjes en het geven van aandacht aan dierbaren.)
Deadline gehaald? Dan is het zaak nog even te reflecteren op het proces: waar liep je vertraging op en wat was hier de reden voor. Dit is belangrijk omdat je ervan kunt leren. Zo heb ik geleerd extra marge in te bouwen wanneer er schoolvakanties vallen in de periode tot aan een deadline. Ik reken erop dat ik in die dagen niet of nauwelijks aan schrijven toekom. Zo kan het alleen maar meevallen!
Deadlines als hulpmiddel
Als je eenmaal leert werken met deadlines in plaats van ertegen, worden ze je ‘vriend’. Ze dwingen je om te focussen, om keuzes te maken, om door te gaan.
En het mooie is: de deadline-versie van jezelf is vaak veel productiever dan je denkt. Misschien verwacht je niet creatief te kunnen zijn, geen inspiratie te zullen hebben onder de druk van een deadline. Maar probeer deze gedachte los te laten en ga gewoon aan de slag. Je zult zien dat het goedkomt.
Dus leg jezelf deadlines op, beschouw dit als harde, niet onderhandelbare deadlines en zie ze niet als een beperking, maar als een uitdaging.
Niet als oorzaak van stress, maar als middel tot structuur.
Je zult verbaasd staan over wat je allemaal kunt als je tijd beperkt is!