Schrijven met je zintuigen
Er zijn vele technieken om de lezer het verhaal in te trekken en het verhaal mee te laten beleven. Schrijven met je zintuigen is één van deze technieken.
Schrijfoefening
Ik kreeg ooit tijdens een schrijfcursus de volgende opdracht: Neem een strand in gedachten waar je ooit geweest bent en waar je fijne herinneringen aan bewaart. Schrijf nu gedurende vijf minuten alles op wat je je over dit strand herinnert.
Als je wilt, kun je – voordat je doorleest – deze oefening nu ook doen.
Mijn gedachten gingen terug naar Porto Mari op Curaçao. Gedurende vijf minuten schreef ik, waarna ik dit lijstje in mijn notitieboekje had staan:
Strandtent, houten palen, rieten dak;
Zuid-Amerikaanse muziek;
Tosti’s, patat. Korte broeken, witte t-shirts;
Logo: schildpadje. Vrienden. Zonnebrillen;
Wit zand, ligbedjes huren met of zonder parasol;
Grote leguanen, cactussen. Tegen een klif, rotsen;
Blauw, helder water. Vallende diepte na zoveel meter uit de kust;
Duiklessen, koraal, schildpadden, zeesterren, roggen;
Zacht, bloedheet zand, geen schelpen, blote voeten;
Blauwe hemel, soms een wolkje, ondergaande zon;
Weg met kuilen ernaartoe, jeep;
Felroze flamingo’s staan op één been.
Zoek de zintuigen
De volgende opdracht die de docent tijdens de cursus gaf was: onderstreep alle zintuigelijke waarnemingen met een eigen kleur. Rood voor alles wat je ziet, blauw voor alles wat je hoort, geel voor alles wat je proeft, groen voor alles wat je ruikt, paars voor alles wat je voelt.
Als je een eigen lijstje hebt gemaakt, doe dit dan nu ook.
Conclusie
Bijna alle waarnemingen die ik had opgeschreven, waren dingen die je kunt zien. Voelen, proeven, ruiken, horen: ik was ze allemaal min of meer vergeten te vermelden, op een enkele uitzondering na.
En ik was niet de enige, al mijn medecursisten kwamen tot dezelfde conclusie. Maar was dit erg? En zo ja, waarom?
Het belang van zintuigelijke beschrijvingen
De verschillende zintuigen kunnen verschillende hersengebieden activeren. We zijn als mensen tegenwoordig vooral gericht op alles wat we zien en horen. Wanneer je aan iemand vertelt hoe je dag verlopen is, zal ook dit verhaal vooral gaan over wat je hebt gezien en gehoord. Toch heeft iedereen ook de ervaring dat een bepaalde geur of smaak, of een bepaald gevoel, herinneringen en zelfs heftige emoties kan oproepen. Wanneer je bijvoorbeeld in het openbaar vervoer ineens het parfum ruikt dat een voormalige geliefde altijd gebruikte, of je eet een bord soep dat precies zo smaakt als je oma het vroeger altijd maakte. Dit soort ervaringen activeert een diepere laag in je hersenen.
Wanneer je bij het schrijven van je verhaal gebruik maakt van alle zintuigen, voeg je als het ware extra dimensies toe, waardoor je de lezer veel meer het verhaal intrekt. De lezer beleeft het verhaal mee. En wanneer je dan ook nog eens door goed gekozen beschrijvingen bij de lezer die diepere laag van het brein aanboort, is de kans groot dat wat jij hebt geschreven hem of haar nog heel lang bij zal blijven.
Laat je zintuigen spreken!
Maar hoe doe je dit nu, zonder dat het gekunsteld overkomt? Als er in elke alinea of zelfs in elke regel sprake is van smaken en geluiden, zal je verhaal in een kakofonie van geuren en kleuren ten onder gaan. Een goede oefening is je geschreven tekst nog eens nalezen en alert te zijn op de verschillende zintuigen. Zijn het er te veel of kan het nog wat extra waarnemingen gebruiken?
Ook kun je oefenen door met een notitieboek je keuken in te gaan en bijvoorbeeld een banaan of een tomaat te pakken. Neem de tijd om waar te nemen en schrijf op: ik zie…, ik ruik…, ik proef…, ik hoor…, ik voel… Wees specifiek in je omschrijvingen en wees niet te snel tevreden met het eerste dat in je opkomt. Als je een tomaat eet en je schrijft op: ik proef… tomaat, proef dan nog even verder: waar smaakt een tomaat precies naar?
Voorbeeld: Avocado
Ik zie… een zwart-bruine, harde schil. Vanbinnen zacht vlees, mosgroen. Een harde bruine pit.
Ik ruik… een weeïge, licht fruitige geur.
Ik proef… een zoetige, licht bittere smaak.
Ik hoor… een zacht, smakkend geluid.
Ik voel… het vruchtvlees meegeven aan de druk van mijn tong, zodat het in korrelige brokjes uiteenvalt en deels in mijn kiezen en tegen mijn gehemelte blijft kleven.
Wanneer je dit af en toe oefent en je eigen en andermans teksten hierop naleest, zullen als vanzelf alle zintuigen opduiken in je teksten.